IJslands pornofilter schiet doel voorbij

Op IJsland woedt een heftig politiek debat over het idee een nationaal internet filter te bouwen dat kinderen moet beschermen tegen gewelddadige porno. Hoewel cijfers over de schaal van het probleem ontbreken zijn er binnen de regering van IJsland grote zorgen over de wijze waarop de porno-industrie haar producten aan de man (meestal mannen) probeert te brengen. Het idee is dat de industrie zich actief richt op het ‘werven’ van jongeren en kinderen in het klassieke model van de sigarettenindustrie; ‘get them while they’re young’.

Afgelopen week was ik op IJsland en mocht ik aanschuiven bij een aantal overleggen rond IT en internet strategie met ministers en beleidsmakers. Het hele debat vindt plaats in de aanloop naar verkiezingen die de verhoudingen in IJsland flink kunnen veranderen dus de lokale media zitten er bovenop. Het specifieke idee om een nationaal filter op het hele land te zetten (naar Chinees model) trekt wereldwijde aandacht omdat dit een unicum zou zijn in de westerse wereld. Het past ook niet bij het beeld van het anders zo liberale en progressieve IJsland (het enige land dat zijn bankiers veroordeelde voor hun aandeel in de crisis).

Toen ik vorige week aankwam werd ik op de eerste bijeenkomst meteen door Smari McCarthy van het Icelandic Modern Media Initiative gevraagd hun open protestbrief te tekenen die vandaag gepubliceerd is.

Tijdens een diner enkele dagen later met de relevante minister en adviseurs om tafel zat ontstond er een heel ander beeld. Er is gelukkig nog geen enkele beslissing genomen ondanks het beeld wat in de media was ontstaan. De minister was erg geïnteresseerd in andere mening over de wenselijkheid en technische haalbaarheid van een nationaal internetfilter. In mijn optiek werden de verschillende doelen en middelen in de discussie nogal door elkaar gehaald en dus deed ik een poging de zaken wat te structureren.

Door de regering geformuleerde doelen:

1. Minimaliseren van de emotionele schade aan kinderen in IJsland door het zien van gewelddadige porno

2. Het bestrijden van de porno-industrie die geld verdient aan het maken van vernederende en gewelddadige media

Deze twee doelen zijn zeer verschillende, vragen waarschijnlijk verschillende aanpakken en dienen separaat bekeken te worden. Het eerste doel is duidelijk een taak van de IJslandse overheid en vraagt actie binnen de IJslandse samenleving. Het tweede doel vraagt een internationale aanpak hoewel de IJslandse samenleving mogelijk maatregelen kan nemen om geen mede veroorzaker van vraag (en daarmee het probleem) te zijn.

Maatregelen

1. het probleem met nationale filters op zeer specifieke vormen van internet verkeer is dat deze filters, op z’n best, heel slecht werken. Veel false-positives en false-negatives. Dit wordt actief verergerd door de aanbieders (als deze inderdaad jonge kinderen als markt zien) enerzijds en de enorme creativiteit aan de vraag kant (13-jarigen hebben veel tijd en motivatie). Zodra er een trucje wordt gevonden om om een filter heen te werken wordt deze kennis razendsnel online verspreidt. Er zijn zelfs speciale sites gemaakt voor en door kinderen om elkaar te leren hoe je om de preutsheid van je ouders/leraren/overheid heen kan hacker (dit onder het motto ‘it is not a crime to be smarter than your parents’).

Als de IJslandse overheid dus kiest voor een nationaal internetfilter moet ze vervolgens een technologische informatieoorlog voeren op twee-fronten; tegen de porno-industrie (de mensen die video-streaming hebben uitgevonden) en hun eigen burgers waarvan velen mogelijk een legitieme en legale wens hebben om bepaalde content te bekijken. Over het algemeen is het verbieden van zaken die door burgers niet van nature als schadelijk or moreel verwerpelijk wordt ervaren (tabak, alcohol, cannabis, te hard rijden, downloaden) een moeizame, dure en vaak nutteloze zaak. Verboden vruchten zijn, zeker voor kinderen die hun eigen grenzen en die van de samenleving aan het testen zijn nu eenmaal extra-dubbelplus aantrekkelijk.

Bovenstaande gaat nog even helemaal voorbij aan de dag dat zo’n filter wel werkt (af en toe gebeuren er technologische wonderen). Dan heb je als overheid de turn-key infrastructuur gecreëerd voor nationale censuur. De burgers moeten er dan maar op vertrouwen dat hun overheid (of toekomstige versies ervan) deze capaciteit niet gaat misbruiken voor andere doeleinden. Gezien de wijze waarop in de hele westerse wereld anti-terreur wetgeving wordt ingezet tegen milieuactivisten, journalisten of mensen die hun afval niet netjes scheiden is dergelijke function-creep niet ondenkbaar.

2. De beste manier om de porno-industrie te ‘bestrijden’ (er even van uitgaande dat dit een legitiem doel kan zijn) is om als land erg selectief te zijn in het handhaven van auteursrecht op internet. Het sterk reduceren van de geldstromen naar de porno-industrie is iets dat het internet al heel succesvol doet. In plaats van het frustreren van dit proces, zoals veel overheden doen, zou je het ook kunnen verwelkomen. Hier zitten veel juridische haken en ogen aan maar in de politiek zijn deze meestal met de kreet ‘denk aan de kinderen!’ wel weg te poetsen. Op deze manier kan een overheid zorgen dat iedere burger die dergelijke content wil consumeren dit eenvoudig kan doen zonder geld te hoeven sturen naar ‘porno-boeren en andere criminelen’. In andere Europese landen is filesharing (up- & download) in de privésfeer (dus zonder commerciële distributie doeleinden) volledig gelegaliseerd.

Omdat cijfers over de schaal van het probleem ontbreken blijft de vraag hoe de porno-industrie in de praktijk kan verdienen aan kinderen. Hebben 12-jarigen in IJsland creditcards? Hier gaat de door de overheid gebruikte analogie met sigarettenindustrie niet op. Sigaretten koop je met cash, porno online niet.

Verboden fruit vs het beheersbare probleem

Met als drugs zijn porno en gokken (een ander mogelijk doel van een nationaal IJslands filter) nooit helemaal uit te bannen zolang grote aantallen burgers genieten van deze zaken (hoe onverstandig dat soms ook is). In de VS het gebruik van cannabis twee keer zo hoog als in Nederland, ondanks de extreem zware straffen op bezit en gebruik. Net als bij drugs zou beleid zich moeten richten op het minimaliseren van schade aan individu en de samenleving. Zaken verbieden is meestal niet noodzakelijk de meest effectieve manier om dit te doen.

Zelf het strenge verbod op het bezit en verspreiden van beelden van seksueel kindermisbruik (ook wel ‘kinderporno’ maar dat wekt de suggestie dat de kinderen er aan meewerken) heeft geen bewijsbaar positief effect op het reduceren van het misbruik van kinderen. Productie en distributie is zo diep ondergronds gegaan dat niemand echt meer weet wat er gebeurt. Door het onderzoek hiernaar een juridisch mijnenveld te maken is hier ook lastig iets aan te doen.

Ondertussen zorgen deze wetten wel voor een erg eenvoudige weg om mensen persoonlijk kapot te maken door hun computer te hacken en er wat verboden materiaal op te zetten en dan de politie in te lichtten. Zelfs als er geen veroordeling volgt is de persoon in kwestie waarschijnlijk persoonlijk en professioneel getekend voor het leven. Het onomstotelijk bewijzen van onschuld is is zo’n geval vrijwel onmogelijk.

Doordat het onderwerp zo emotioneel is wordt door politici vaak de volgende mentale hink-stap-sprong gemaakt:

1. het probleem is heel erg! We moeten iets doen!

2. dit (een filter, verbod, inzetten van het leger) is iets

3. we moeten dit doen!

Waarbij volledig voorbij wordt gegaan aan de effectiviteit van het iets en de eventuele nadelige gevolgen van iets. Dit soort denksprongen zijn ook zichtbaar in ‘de strijd tegen terrorisme’ en ‘cyber-security’. Methoden om doeleinden te bereiken doen dat vrij duidelijke niet maar veroorzaken wel een reeks nieuwe problemen. Het geheel wekt dan de indruk dat politici en bestuurder veel drukker zijn met sexy soundbites dan met de echte wens om taaie problemen aan te pakken.

Ik heb de IJslandse minister geadviseerd om het budget voor een filter in te zetten voor beter onderwijs & voorlichting. Dat is geen sexy maatregel die meteen resultaten geeft maar wel een stap in een richting waar de IJslanders echt wat aan hebben. Nu de verkiezingen afwachten.

Update: Ondank de politieke wisseling van de wacht gaat deze discussie in IJsland nog steeds door. Vreemd genoeg nog steeds zonder veel harde data over de schaal van de problematiek.