Vinger in de dijk

Je zal de komende dagen maar woordvoerder van Translink zijn. Echt balen. Maar eigenlijk zouden Translink en de verantwoordelijke bewindslieden Brenno et al heel dankbaar moeten zijn. Want door er op deze nette manier aandacht aan te geven is er in ieder geval een kans op het vermijden van heel veel toekomstige fraude. Een handvol journalisten met activistische insteek hebben wederom de rol van Hans Brinker gespeeld en hun vinger in de lekkende dijk gestopt om vervolgens heel hard te roepen ‘Help! Er is een lek!’.

Na verloop van tijd (kan soms 3 jaar duren) komt er dan iemand om het gat in de dijk te pluggen met een oude theedoek en een schroevendraaier. De onderliggende problemen worden niet besproken en dus ook zeker niet opgelost. Na verloop van tijd is er weer een ander lek waar dan hopelijk weer iemand z’n vinger in steekt. Zo hobbelen we al zeker tien jaar van drama naar drama. C2000, Walvis, EPD, Stemcomputers, OV-chip, Kind-Dossier, GOUD, P-direkt, SPEER en vele, vele andere publieke succesnummers die trouwe Webwereld lezer wel zal herkennen.

Op de Bits of Freedom borrel heb ik twee weken geleden overheden ‘kleuters met kernwapens’ genoemd. Dit was naar aanleiding van de presentatie van Ronald Prins van Fox-IT. Ronald vertelde over de ernstige cybercrime problemen waar de overheid iets aan wil doen. Daar zijn dan volgens die overheid nieuwe technische middelen en opsporingsbevoegdheden voor nodig. Die middelen inkopen en bevoegdheden regelen in nieuwe wetten wil de overheid graag maar wat zij niet doet is mensen opleiden en vrij maken om verstandig om te gaan met die middelen en bevoegdheden. Levensgevaarlijk. Ook de vraag of de middelen eigenlijk wel helpen om het gestelde probleem op te lossen is meestal niet populair. “We moeten toch iets doen!"

Dit is helaas een veel voorkomend patroon: Er wordt een groot probleem vastgesteld. IT kan dat probleem oplossen. Daarvoor moeten dan wel wat privacy en andere burgerrechten wijken. Maar omdat het probleem heet groot en acuut is telt dat niet. Vervolgens maakt men niet de budgetten, expertise, tijd en bestuurlijke prioriteit vrij om dan ook iets te realiseren dat behoorlijk werkt.

In mijn bemoeienis met het Elektronisch Patiënten Dossier heb ik dit patroon voor het eerst waargenomen. Volgens het Ministerie van Volksgezondheid kost het ontbreken van een nationaal EPD in Nederland jaarlijks 1200-1900 mensenlevens en meer dan 1.4 miljard euro aan vermijdbare medische kosten. En dat al minstens tien jaar lang. Oplossing: een vrij machteloze stichting Nictiz met een jaarbudget van nog geen 20 miljoen. Resultaat: na tien jaar werkt het nog steeds niet.

Bij de OV-chip is, tegen de adviezen van experts in, gekozen voor een goedkope chip. We zien nu het resultaat.

Dus moeten we misschien eens ophouden met die vinger-in-de-dijk-interventies. Want kennelijk is de pijnprikkel, veroorzaakt door Powned nieuwsuitzendingen en Webwereld artikelen niet voldoende om tot structurele maatregelen te komen. De wijze waarop IT in de publieke sector wordt uitgevoerd moet fundamenteel veranderen. Meer werken vanuit inhoudelijk expertise, veel meer transparantie en een reële relatie tussen het gestelde probleem, de voorgestelde oplossing en de beschikbare middelen (geld/tijd/macht).

De keynote van Rop Gongrijp voor het Chaos Computer Club Congres afgelopen december in Berlijn beschreef een overheid die zich nu pas bewust wordt van de chaotische tijd waar we, mede door IT, in terecht zijn gekomen. ‘Bestuurders hebben nog wel een stuur in handen maar het zit nergens meer aan vast’. Klinkt als een groot public-sector IT project.

Het meest eenvoudige dat we (als relatieve buitenstaanders) kunnen doen is de pijnprikkel vergroten door later (of zelfs helemaal niet) in te grijpen. Gewoon niet onze vinger in de dijk, de zaak even flink laten onderlopen, een beetje zoals George Carlin de ramptoerist uithangen. Wellicht dat er iemand wakker wordt als de Noordzee hun bed in stroomt. Nederland speelt in Europa dan gewoon een tijdje de rol van negatief voorbeeld. Ook best belangrijk.

Dank aan het CDA voor het realiseren van een heel oud Groen punt: gratis OV. Voor snelle marktpenetratie lijkt het mij trouwens handig als er een mobiele app komt. Voor mij Android graag. Dank!

Eerdere columns over de OV-chip:
OV chipkaart, bestuurlijke zombie? | OV-chip, the nuclear option | alle OV-chip artikelen