Software: kennis of product?

Voor het eerst spreekt ICT~Office, de brancheorganisatie van de IT- en telecomsector, zich uit over het actieplan Heemskerk. Het lezen van het deze week gepubliceerde document (PDF) is een bevreemdende ervaring. ICT~Office beklaagt zich erover dat software een politiek issue is geworden, en dat de innovatieve Nederlandse softwaresector geplaagd wordt door het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) dat ze niet op de radar heeft en een Rijksoverheidsbeleid dat alleen nog maar open source wil. Dat laatste is, volgens ICT~Office, een direct gevolg van de marktdominantie van Microsoft.

Het stuk geeft het gevoel van ‘Trekschuitkapiteins tegen aanleg spoor’, of ‘Bronwaterfabrikanten klagen over oneerlijk lage prijzen waterleidingbedrijven’. De gebruikte cijfers zijn curieus te noemen. Zo wordt gesteld dat Nederland een software exporterend land is omdat we 1,7 miljard euro aan software zouden exporteren. In dezelfde paragraaf lezen we echter dat de totale softwarebestedingen in Nederland 6,5 miljard zijn. Ik ben natuurlijk geen econoom, maar als je 1,7 van iets exporteert en er 6,5 van consumeert, ben je volgens mij waarschijnlijk een netto importeur. Dit klopt ook wel met het feit dat alleen al de Verenigde Staten voor meer dan 5 miljard naar Nederland exporteert.

Lang en uitgebreid wordt er geklaagd over het feit dat de overheid ‘alleen nog maar open source wil’. Nog even afgezien van het feit dat dit niet waar is (‘bij gelijke geschiktheid geniet OS de voorkeur’, en dat is heel wat anders). Het zou kunnen dat sommige leden van ICT~Office, die niet in staat zijn producten te leveren die zich significant functioneel onderscheiden van gratis beschikbare open source software, wat problemen krijgen met hun overheids- en publieke-sector klanten. Maar wiens schuld is dat? Zagen ze dit beleid niet aankomen? Het hing toch echt al een paar jaar in de lucht. Als je als bedrijf niet in staat bent de open source community te overtreffen, dan moet je je echt gaan afvragen of je niet iets anders moet gaan doen.

Waarom heeft ICT~Office geen actieve, beleidsvormende, rol genomen? Waarom heeft ze niet al jaren geleden gesproken over Microsofts dominantie en hoe daar oplossingen voor te vinden? Waarom had ICT~Office geen mening over standaarden en interoperabiliteit? Kortom: waar was ICT~Office toen ze een constructieve impact konden hebben? Jarenlang niks doen, de wensen van de markt negeren en dan klagen als je verouderde businessmodellen opeens niet meer zo werkbaar blijkt te zijn. Ik probeer empathie te voelen, maar het lukt niet zo…

De auteurs van het stuk lijken vast te zitten aan het idee dat software alleen maar ‘innovatief’ gemaakt kan worden als een verkoopbaar product. Hier wordt het voorbeeld van TomTom bijgesleept. Jammer dat TomTom juist het Linux-besturingssysteem gebruikt op hun devices en daarmee enorm bespaart op kosten van het inkopen van een besturingssoftware. TomTom heeft eenmalig de Linux-kernel verknutseld tot een geschikt platform en die set software toen op miljoenen machientjes gezet. Het is dus de besparing op softwarekosten die bijgedragen hebben aan TomTom’s financiële succes.

Volgens de logica van ICT~Office zou bijvoorbeeld de stelling van Pythagoras pas innovatief zijn als het gelicenceerd verkocht wordt aan mensen/organisaties die er gebruik van maken. Dat de waarde van zo’n stuk kennis voor de samenleving als geheel veel groter (maar moeilijker in geld uit te drukken) is als deze vrij te gebruiken is voor iedereen, zal voor de branche nog wel een stap te ver zijn. Men definieert economische waarde in termen van verkocht product, maar voor de rest van de samenleving zijn dit kosten. Als die kosten tot nul gereduceerd kunnen worden, is dat een flinke duw (ter waarde van 6,5 miljard) in de rug van alle individuele- en zakelijke softwaregebruikers. Stel je voor dat we nog 6 aardgasbellen ‘type Slochteren’ vinden. De dalende energieprijzen die dat tot gevolg zou hebben, zouden niet goed zijn voor de winstmarges van Shell. Maar wél goed voor de rest van de Nederlandse economie. ICT~Office moet wellicht nog eens wat verder nadenken over de consistentie van hun macro-economische model.

En als de leden van ICT~Office écht zo innovatief zijn als ze zelf beweren, zullen ze geen probleem hebben om open source software op functionaliteit te verslaan. Het actieplan geeft tenslotte alle ruimte voor het gebruik van proprietary (gesloten) software als er sprake is van een duidelijk functioneel voordeel.

Deze collumn is ook te vinden op Digitaal Bestuur en Sargasso.