Grens mens-machine steeds vager

Naar aanleiding van mijn gastcollege aan de TU-Twente schreef Sandra Pool onderstaand artikel voor UT Nieuws. Foto door Arjan Reef.

De komende achttien maanden krijgen we meer technologische ontwikkelingen erbij dan in de één miljoen jaren ervoor. Aan het woord is Arjen Kamphuis, een futuroloog die afgelopen maandag sprak over de explosie van technologische ontwikkelingen en de maatschappelijke consequenties van die innovaties. `Als een oudere docent zegt dat iets niet kan, ga er dan maar vanuit dat het wél kan,’ aldus de futuroloog.

In de filmzaal van gebouw de Horst komt Kamphuis – met ronde bril, golvend blond lang haar en gestoken in een grijs pak – een kleine twintig minuten te laat aangesneld. Nadat hij zijn Apple-computer vlug heeft aangesloten, spreekt de futuroloog op vermakelijke wijze en in een vlot tempo over de grote lijnen in de technische ontwikkelingen en wat die betekenen voor de samenleving. Hij doet dat op uitnodiging van detacheringbureau Brunel en voor leden van de studieverenigingen ConcepT (civiele techniek) en Isaac Newton (werktuigbouwkunde). `Als je ingenieur wilt worden is het hard werken om bij te blijven’, luidt de eerste boodschap die de gastspreker zijn jonge publiek meegeeft. Hij doelt daarmee op het enorme tempo waarmee technische innovaties de wereld inkomen. De oprichter en mede-eigenaar van Gendo, een it-strategie consulting organisatie, vertelt dat er tot het industriële tijdperk niet zo heel veel gebeurde op technisch innovatiegebied. `De echte boost kwam eigenlijk pas veertig jaar geleden. Die versnelling in het veranderingstempo is opmerkelijk. Zo kunnen we de komende achttien maanden meer technologische ontwikkelingen verwachten dat gedurende de één miljoen jaar daarvoor.’

Het zijn veranderingen met grote gevolgen voor de maatschappij. `Er bestaan bedrijven die op basis van een beetje spuug je hele DNA doormeten en dus kunnen vertellen voor welke ziekten je vatbaar bent. Hoe solidair zullen onze verzekeringsmaatschappijen zijn als die techniek nog toegankelijker wordt? Zo’n ontwikkeling is een bom onder onze verzorgingsmaatschappij.’

Volgens Kamphuis zijn kennis en technologie de primaire drivers van ontwikkelingen in de wereld. `Maar hoe dat precies verloopt, weet niemand.’ Duidelijk is in elk geval dat de kosten niet langer een bottleneck zijn. `Iedereen heeft toegang tot internet en iedereen kan dus gemakkelijk kennis vergaren. Aanvankelijk gebruikten we daarvoor boeken, nu hebben we Google.’

De futuroloog gaat nog een stapje verder. `De Roomba is een intelligente stofzuiger die automatisch vloeren schoonmaakt. Tachtig procent die zo’n ding heeft, geeft de Roomba een naam en neemt het mee op vakantie alsof het een huisdier is. We zijn dus in staat om een emotionele relatie te creëren met de machine. In 2050 kunnen we waarschijnlijk een relatie met een robot aangaan.’ Lacht: `Interessant voer voor echtscheidingsadvocaten.’

Een andere consequentie van innovatie op de maatschappij is bijvoorbeeld de hardloopprestatie van de Zuid-Afrikaanse sprinter Oscar Pistorius. Hij schreef tijdens de afgelopen Paralympics de tweehonderd meter op zijn naam. `Hij mist zijn onderbenen. Die worden nu elk half jaar vernieuwd en beter, terwijl andere niet-gehandicapte sporters altijd met hetzelfde paar blijven hardlopen. De hardlooptijden gemaakt tijdens de Olympische Spelen en Paralympics komen daarom steeds dichter bij elkaar.’

De grens tussen mens en machine wordt volgens de futuroloog ook steeds vager. `Meer en meer mensen lopen rond met een stukje techniek in hun lichaam. Wanneer is een mens nog mens? En wanneer niet meer? Alle religies en heilige boeken hebben ons niet voorbereid op deze vraagstukken. Dat geeft ons technici een behoorlijke verantwoordelijkheid. Doe daarom iets wat relevant is. Denk out of the box. Maar wees scherp. Als je een docent hebt van boven de vijftig en leer je uit een boek dat tien jaar oud is, dan loop je de kans opgeleid te worden voor een wereld die niet meer bestaat!’